مدیرعامل :   09133128506  -   09140326803     (آقای نیرومند)                                                

معماری بادگیر در ایران

معماری بادگیر در ایران 

این مقاله چکیده تحقیقی جامع در مورد بادگیرهای اقلیمی است که ایران پایه گذار فناوری آن بوده است؛ بادگیر از عناصر اصلی در معماری سنتی ایران است که در سکونتگاه هایی با اقلیم گرم و مرطوب و گرم و خشک دیده می شود و در خط آسمان شهرهای کهن ایران به صورت عناصر شاخص عمودی جلوه می کنند. بادگیر متشکل از کانالی عمودی با حفره هایی در قسمت راس است که باد مطلوب را به فضای داخل هدایت می کنند و آسایش حرارتی را فراهم می آورند؛ بادگیر دستیابی به مفهوم تهویه طبیعی را از مدت ها پیش مقدور ساخته است که این ویژگی نشان دهنده قابلیت های انطباق طراحی معماری آن با محیط است؛

در طرح های سنتی که معمولا با محیط انطباق یافته اند، بادگیر عنصری است که بر اساس اصول پایداری و حفظ انرژی عمل می کند. قدمت و پیشینه استفاده از بادگیر در ایران به جهت موقعیت آن در بالاترین بخش بنا که اولین قسمتی است که در معرض تخریب قرار می گیرد نامعلوم مانده است. مدارک و شواهد متون ادبی و تاریخی استفاده از بادگیر را در ایران قبل از اعراف حوزه خلیج فارس با قطعیت نشان می دهد.

مقدمه:

طراحی معماری به عنوان راه حلی که هدف از آن خلق پناهگاهی برای ایمن شدن از گزند عوامل طبیعی باشد، از ابتدای تاریخ مورد توجه بشر بوده است و مردم ایران به ویژه ساکنان اقلیم های گرم مبدع شیوه هایی بوده اند تا با گرمای طاقت فرسا مقابله کنند؛ گرمای طاقت فرسا به ویژه در فلات مرکزی ایران یکی از عواملی است که در صورت فقدان تمهیدات لازم گاه چنان تحمل ناپذیر می شود که جان بسیاری را در معرض خطر قرار می دهد؛ در کتب تاریخی به بعضی شیوه ها اشاره شده که نشانگر تلاش ایرانیان برای آسودن از گرما است.

تهویه طبیعی و بهره گیری از سرمایش غیرمکانیکی در معماری ایران جایگاهی خاص داشته است و بادگیر به عنوان شاخصه معماری ایرانی جهت این امر در سراسر دنیا شهرت غیرقابل انکار دارد بادگیرها از اجزا معماری ایرانی اقلیم های گرم و مرطوب و گرم و خشک می باشند که به صورت نشانه ای عمودی در سیمای فضاهای سکونتی شهرهای قدیمی به چشم می خورند این نشانه ها با وجود منافذی در راس خود باد مطلوب را به فضاهای داخلی بناها هدایت کرده و با پیوند معماری به محیط اطرافش و وارد کردن جریانی پویا و برگرفته از محیط از انرژی پایدار محیط بهره می گیرند.

بادگیر کانالی عمومی است که در پلان با فرم های مربع، مستطیل، هشت ضلعی و یا دایره دیده شده است؛ بادگیر دارای دو بخش می باشد: یکی بخش درونی کانال که از سقف شروع می شود و تا زیرزمین ادامه می یابد و یکی بخش بیرونی که شامل منافذ ورودی باد به داخل است و بر بالای بام قرار می گیرد، بیشتر بادگیرهای ایرانی از چهار جهت، توانایی دریافت باد را دارند اما بادگیرهای یکطرفه، دوطرفه و سه طرفه نیز دیده می شوند.

تاریخچه:

بادگیر به عنوان یکی از اختراعات ایرانیان از جمله بی نظیرترین عناصر معماری است که فناوری و زیبایی را با هم داراست. بادگیرهای ایران سابقه طولانی دارند و قدیمی ترین بادگیر ایران که سالم باقی مانده متعلق به قرن هشتم ه.ق می باشد. کشور امارات که سابقه ای شصت ساله بیشتر ندارد مدعی ابداع بادگیرهای ایران به عنوان میراث ادبی است. بادگیرهای دبی در ناحیه ای به نام بستک که اکنون در حومه شهر مدرن دبی واقع گردیده قرار گرفته اند. بستک در واقع اسم منطقه ای در نزدیکی بندر لنگه است و در پی اختلاف میان شیعه و سنی در سال 1262 ه.ش (1889 م) سنی های بستکی به آن سوی خلیج فارس در دبی امروزی مهاجرت کرده و در محله ای سکنی گزیدند

و شروع به ساخت و سازهای مشابه اقلیم گرم و مربوط در ایران همانند بندر لنگه، کنگ، قشم و غیره کردند؛ اعراب به بادگیر «بادجیر» یا «باجیر» می گویند که در واقع همان بادگیر است که به علت عدم وجود حرف «گ» در الفبای عربی به بادجیر تبدیل شده است، از آنجا که هیچ کلمه عربی برای این عنصر وجود ندارد و اعراب بدون آنکه معنی آن را بدانند فقط با تغییر «گ» به «ج» از نام پاسی آن استفاده می کنند، به راحتی نتیجه می گیریم که این عنصر هیچ پیشینه تاریخی در دیار عرب نداشته و فناوری آن از ایران به آنجا رفته و نام ایرانی بر آن باقی مانده است.

با این همه جایزه بزرگ معماری در دبی تحت عنوان «بادگیر طلایی» برگزار می شود و نشان خلاقیت به معمارانی اعطا می شود که خلاقیت خاصی را در طرح هاشان عرضه می کنند؛ این در حالی است که در ایران معماران می کوشند هر روز فاصله بیشتری از تاریخ تمدن خود بگیرند و از معماری های غربی تقلید کنند، در حالی که انگلیسی ها به ایران آمده و برای طرح معماری پایدار به مطالعه چگونگی عملکرد بادگیرهای یزد می پردازند.

معماری بادگیرها

1ـ بادگیرهای یک طرفه

در شهرهایی مانند میبد، اردکان و زابل این نوع بادگیر دیده می شود که در یزد این نوع بادگیرها اغلب بر فراز آب انبارها یا خانه های کوچک دیده شده اند.

2ـ بادگیرهای دوطرفه

این نوع بادگیر یک نوع ساده بادگیر است که در آن کانال بادگیر با یک تیغه عمودی آجری که با تیرهای چوبی نگه داشته و به دو قسمت تقسیم می شود.

3ـ بادگیرهای سه طرفه

بادگیر سه طرفه فقط در شهر طبس دیده شده است.

4ـ بادگیرهای چهارطرفه

بیش از نیمی از بادگیرهای ایران از این نوع می باشند. در اصطلاح معماران محلی به این نوع بادگیر یزدی گفته می شود که در جنوب ایران تمام بادگیرها از این نوع می باشند؛ بادگیرهای چهارطرفه با تیغه هایی به چهار کانال اصلی تقسیم می شوند؛ این نوع بادگیر می توانند باد را از هر قسمتی که بوزد با یکی از کانال ها به داخل هدایت کند؛ بادگیرهای چهارطرفه هم با پلان مستطیل طراحی و ساخته شده اند که البته در جنوب ایران بادگیرهای چهارطرفه همگی با پلان مربع دیده شده اند.

عناصر بادگیر:

1ـ تیغه

تیغه ها عناصری متشکل از خشت و آجر می باشند که کانال بادگیر را به چند کانال کوچک تر تقسیم می کنند؛ این تیغه ها از ارتفاع 1.5 تا 2 متری کف طبقه همکف شروع شده و تا سقف بادگیر ادامه می یابند؛ این تیغه ها را می توان به دو دسته تقسیم بندی کرد: تیغه های اصلی و تیغه های فرعی. تیغه های اصلی تا مرکز برج ادامه می یابند و کانال بادگیر را به کانال های کوچکتر تقسیم می کنند. در هنگام وزش باد، کانالی که رو به سمت وزش باد دارد، دریافت کننده باد است و اصطلاحا «بادخور» نامیده می شوند و کانال های دیگری که باد به سمت آنها می وزد نقش «بادخان» را خواهند داشت و بر طبق اثر دودکشی (جابجایی هوا در اثر همرفت) هوای گرم پایین را به بالای آن منتقل می کنند.

2. ئزیینات

آنچه به عنوان تزیین در کالبد بادگیرها دیده می شود، شامل موارد زیر است. تزئینات گچ بری رأس بادگیر و تزیینات آجری که در بالا و پایین مجاری بادگیر به صورت رج های آجر کنسول شده اجرا شده اند. تزیینات گچ بری قفسه بادگیر که جنبه عملکردی ندارند و به اشکال مختلف و با قوس های متنوع دیده می شوند. هر معمار با توجه به ذوق و سلیقه شخصی خود نوع خاصی از این آرایه ها را به کار گرفته و شاید این تزیین امضای معمار آن بوده است.

فروش آجر سفال

نقشه گوگل

درباره ما

شرکت بازرگانی سپهر سفالین نیرومند با داشتن سالیان زیاد تجربه در امر تولید و فروش انواع آجر و ارائه مشاوره به تمام هم میهنان عزیز در سرتاسر ایران می باشد. این شرکت خود را موظف میداند که نسبت به مشتریان عزیز بهترین ها را فراهم و در کمترین زمان درخواست مشتری ارسال گردد.    جهت هماهنگی: 09925431742   خانم باقری           تلفن کارخانه : 03145711350

Top