انواع فرم در معماری ایرانی

معماری ایرانی یکی از غنی ترین سبک های معماری در دنیاست که قدمتی چندین هزار ساله دارد. با نگاهی گذرا به آثار معماری به جا مانده از گذشته های دور، متوجه می شویم که زیبایی، خلاقیت، هنر و... در این بناها به وفور به چشم می خورد. امکاناتی که ساختمان های قدیمی در ایران داشته اند به قدری جالب توجه است، که در برخی موارد این امکانات به صورت مدرن امروزی هم در معماری مدرن به کار گرفته می شود. اصول مهندسی رعایت شده در معماری سنتی ایرانی، همگان را دچار شگفتی می کند که چطور مثلا در چند قرن پیش، محاسباتی این طور دقیق و مهندسی در ساخت بناهای ایرانی به کار گرفته می شده است. محاسباتی که شاید امروزه با همه پیشرفت ها و تکنولوژی های به روز، کمتر اثری از آن را در معماری مدرن دنیا می بینیم. همه این ها مرهون نبوغ و استعداد بسیار زیاد مردم ایران زمین است. در این مقاله قصد داریم در مورد فرم های مختلف ساختمان در معماری ایرانی صحبت کنیم. همراهی شما تا انتهای بحث باعث خوشحالی ما خواهد بود. آجر لفتون اصفهان

فرم مرکزی

در این فرم از معماری، برتری بصری عنصر منظم هندسی که در مرکز بنا قرار دارد، شرط لازم مرکزی بودن است. این برتری بصری به دوصورت اتفاق می افتد:

الف) برجسته کردن مرکز فرم: یکی از نمونه های بسیار بارز و مشخص در این فرم، مسجد کبود در شهر تبریز است. این مسجد با معماری زیبا و منحصر به فرد خود، متعلق به قرن نهم هجری قمری و باقی مانده از دوران پادشاهی قراقویونلوها است. این بنا در یکی از کهن ترین و تاریخی ترین محله های شهر تبریز قرار دارد. مسجد کبود یکی از چهار مسجد تزیین شده با کاشی کاری های آبی در جهان به شمار می رود. نام مسجد کبود نیز براساس رنگ نمای این بنا نتخاب شده است. مسجد کبود بخشی از مجموعه ای بزرگ با کاربری های متفاوت بوده است.

ب) خالی کردن مرکز فرم ( فضای منفی): در این فرم ها، سایر بخش های طرح، حول این فضای مرکزی در راستای پاسخ به نیازهای کاربران شکل می گیرند. در واقع با ایجاد حیاط مرکزی شاخص می توان خالی کردن فرم مرکزی را به وجود آورد. برای نمونه مهم در این فرم، می توان به مدرسه سپهسالار در تهران اشاره کرد.

markazi

فرم شعاعی

ساختمان های دارای فرم شعاعی، شامل بازوهایی هستند که از یک هسته مرکزی به سمت بیرون ایجاد می شوند. هسنه مرکزی در این فرم ها می تواند سمبلیک و یا عملکردی نیز باشد. یکی از نمونه های بارز این فرم می توان به مقبره شعرای تبریز اشاره کرد. این بنا در شهریور ماه سال 1350 خورشیدی توسط غلامرضا فرزان مهر پیشنهاد شد و عملیات احداث این بنا آغاز شد. هم اکنون این بنای یادبود نماد مقبره الشعرا و یکی از نمادهای شهر تبریز محسوب می شود. مقبره الشعرا در خیابان ثقه الاسلام و در ضلع شمالی بقه سید حمزه واقع شده است. این مکان آرامگاه شهریار، شاعر بزرگ معاصر کشورمان است.

maghbare

فرم خطی

فرم خطی نتیجه اتصال گروهی از عناصر حول یک جهت و مسیر است. فرم های خطی در معماری دارای قدرت شکل پذیری و انعطاف بالا هستند. این فرم از معماری را به وضوح می توان در بنای سی و سه پل اصفهان مشاهده کرد.دهانه هایی که در مجاورت یکدیگر و به صورت کاملا منظم به صورت خطی روی رودخانه زاینده رود ساخته شده است. چشم نواز بودن این فرم معماری به دلیل نظم بسیار زیاد آن است. این نوع فرم در برخی پل های تاریخی و بناههای قدیمی دیگر نیز قابل مشاهده هستند.

فرم شبکه ای

شبکه، از تقاطع یک سری خطوط موازی به دست می آید. در این شبکه مدولار قابلیت سازماندهی فرم و فضا عملی می گردد. فرم های شبکه ای عموما ماهیت منظم دارند.

فرم مجموعه ای

فرم های مجموعه ای، نظم هندسی فرم های مرکزی را ندارند. اما به دلیل انعطاف پذیری بالا، می توانند فرم های با خصوصیات متنوع دیگر را درون خود بپذیرند.به عنوان یک نمونه بسیار خوب برای این فرم، می توان به معماری مسجد جامع اردستان اشاره کرد. این مسجد در مرکز محله محال اردستان واقع شده و از کهن ترین مساجد ایران است. این مسجد نخستین مسجد دوطبقه تاریخ اسلام و دومین مسجد چهار ایوانی جهان اسلام است که در دوره سلجوقی ساخته شده است.

Ardestan

انواع اصول نظم دهنده در معماری ایرانی

در طراحی معماری یکی از اصول مهم زیبایی شناسی، ایجاد نظم است. این نظم باعث سازماندهی بصری در فرم ها، فضاها و سایر موارد نیز می شود. به واسطه اصول نظم دهنده، فرم و فضاهای گوناگون می توانند در کنار هم قرار بگیرند. به طوری که نظم و هماهنگی در کل مجموعه احساس شود. یکی از این اصول نظم دهنده، محور است. محور خطی است که فضاها در اطراف آن شکل می گیرند. یکی دیگر از نظم دهنده های معماری، سلسله مراتب است. بر اساس اهمیت عملکردی و ارزش فضاها این امر صورت می گیرد. در فرم، جانمایی یا اندازه فضا نیز اثرگذار است. نوع دیگر نظم دهنده در معماری، ریتم در معماری است. ریتم می تواند از تکرار اشکال، فرم ها، خطوط و رنگ ها حاصل شود. این ضرب آهنگ از لحاظ بصری و به علت منطق تکرار باعث ایجاد نوعی انضباط کلی می گردد. نوع دیگری که می توان به نظم دهی بنا دست یافت، استفاده از تقارن است. در این حالت اگر خطی را از مرکز طرح عبور دهید؛ دو نیمه نسبت به یکدیگر قرینه هستند. تقارن می تواند به ایجاد تعادل در بنا کمک کند. در پایان می توان به عنصر فرضی اشاره کرد. در واقع حجم، سطح یا خطی که سایر عناصر ترکیب بنا به طور فرضی به آن متصل می شود، عنصر فرضی نام دارد. له نوعی سایر عوامل را که ممکن است آرایش نامنظم داشته باشند، سازماندهی می کند.

معماری ایرانی شگفتیهای بسیار زیادی دارد که در یک مقاله و یا حتی در یک کتاب قابل گنجاندن نیست. به خصوص ترکیب و تلفیق معماری ایرانی با معماری اسلامی بنناهای شگفت انگیز زیادی را به وجود آورده است که برای مطالعه دقیق و آشنایی با شگفتی های آن نیاز به زمان و منابع بسیار زیادی است. اما جستجو و کنکاش در معماری ایرانی می تواند برای علاقمندان به این حوزه بسیار جذاب و دوست داشتنی باشد.

آدرس مرکز فروش:اتوبان معلم( اصفهان - شاهین شهر) بعد از پل هوایی گز به سمت اصفهان اولین فرعی