پخت آجر به روش سنتی
پخت آجر به روش سنتی
تولید آجر یکی از مهمترین صنایع، در کشور است. پخت آجر به دو روش سنتی و مدرن در کشور انجام می شود. در مبحث گذشته با عنوان " روش سنتی پخت آجر" در مورد روش سنتی و مزایا و معایب آن تا حدودی صحبت کردیم. در این مبحث نگاه عمیق‌تری به روش سنتی پخت آجر خواهیم داشت. چون روش پخت سنتی آجر، دنیایی از جزئیات و ظرایف دارد که به مرور زمان و تجربه بدست آمده است. این روش، با وجود سادگی ظاهری، به مهارت و تجربه زیادی نیاز دارد. برای آشنایی بیشتر با روش سنتی پخت آجر تا انتها با ما همراه باشید. آجر لفتون اصفهان
آدرس مرکز فروش کارخانه آجر وسفال: اتوبان معلم( اصفهان - شاهین شهر) بعد از پل هوایی گز به سمت اصفهان اولین فرعی
مدیرعامل: 09133128506 -09140326803(آقای نیرومند)
تماس جهت هماهنگی: 09925431742 ( خانم باقری )
تلفن کارخانه : 03145711350
سفال فوم دار اصفهان
همانطورکه در مبحث قبلی اشاره شد، مراحل اصلی در روش سنتی پخت آجر، شامل آماده‌سازی خاک، قالب‌گیری، خشک کردن، چیدن در کوره و پخت هست. حالا هر کدام از این مراحل را با جزئیات بیشتر بررسی می‌کنیم::
1. آماده‌سازی خاک (ورز دادن و خمیر کردن خاک)
انتخاب خاک: در این روش، انتخاب خاک مناسب بسیار مهم است. خاک رس باید عاری از ناخالصی‌های بزرگ مثل سنگ، ریشه گیاهان یا مواد آلی زیاد باشد. خاک‌های رسی که حاوی مقداری سیلت یا ماسه ریز باشند، معمولاً مناسب‌ترهستند. چون هم شکل‌پذیری خوبی دارند و هم ترک نمی‌خورند.
خیساندن و ورز دادن: خاک را در گودال‌هایی ریخته و به آن آب اضافه می‌کنند. سپس به وسیله پا یا حیوانات (مثل گاو) خاک را ورز میدهند. این مرحله “خاک‌مالی” نام داشت. هدف از این مرحله این بود که خاک کاملاً خیس و یکنواخت شده و به صورت خمیری نرم و چسبناک دربیاید. ورز دادن کافی باعث می شود ذرات خاک به خوبی با آب ترکیب شده و هوای اضافی از خمیر خارج شود، که در نهایت به استحکام آجر کمک می‌کند.
افزودنی‌ها (اختیاری): گاهی اوقات برای بهبود کیفیت آجر، موادی مثل کاه خرد شده (به خصوص برای آجرهای خامی که قرار بود در ساخت دیوارهای کاهگلی استفاده شوند) یا فضولات حیوانی (که مواد آلی سوزانده شده در حین پخت را به جا می‌گذاشتند و باعث ایجاد تخلخل و سبکی آجر میشدند) به خاک اضافه می‌شد.
2. قالب‌گیری (شکل دادن به آجر)
قالب‌ها: قالب‌ها معمولاً از چوب ساخته می‌شوند و ابعاد مشخصی دارند. (معمولاً کمی بزرگ‌تر از ابعاد نهایی آجر، چون آجر در حین خشک شدن و پخت کمی منقبض می شود). داخل قالب‌ها را برای جلوگیری از چسبیدن خمیر، با آب یا ماسه می‌پوشانند..
فرآیند قالب‌گیری: کارگران ماهر، مقداری از خمیر آماده شده را برداشته و با فشار داخل قالب می‌ریختند. بعد با دست یا یک ابزار صاف، سطح اضافی رو برمی‌داشتند و صاف می‌کردند. این کار نیاز به مهارت زیادی داشت تا آجر کاملاً پر شده و گوشه‌های آن تیز و صاف دربیاید.
دپو کردن: آجرهای قالب‌گیری شده را به آرامی از قالب خارج کرده و روی سطحی صاف و تمیز (مثل زمین پوشیده از ماسه یا حصیر) می‌چیدند.
3. خشک کردن اولیه (آماده‌سازی برای پخت)
مکان خشک کردن: آجرهای خام را در محلی با تهویه مناسب و دور از تابش مستقیم و شدید آفتاب (که باعث خشک شدن سریع و ترک خوردگی میشود) قرار میدهند. معمولاً از سقف‌های موقت یا سایبان استفاده میشود.
زمان خشک کردن: این مرحله بسته به آب و هوای منطقه و ضخامت آجر، ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشد. آجر باید به تدریج خشک شده تا آب درونش به آرامی تبخیرشود و ساختار داخلی آن از هم نپاشد. اگر آجر خیلی سریع خشک شود، دچار ترک‌های ریز یا درشت میشود.
نشانه آمادگی: وقتی آجر به اندازه کافی خشک شود، رنگ آن روشن‌تر میشود و در لمس سفت به نظر می‌رسد. در این مرحله، رطوبت عمده آجر از بین رفته و آجر آماده چیدن در کوره است.
4. چیدن در کوره (بارگذاری کوره)
نوع کوره: در روش سنتی، کوره‌ها معمولاً از نوع “کوره‌های محلی” یا “کوره‌های آتشی” هستند که در محل ساخته می‌شوند و معمولاً موقت هستند.
شیوه چیدن (لابه‌لا): این مرحله بسیار مهم و هنرمندانه است. آجرها را به صورت شبکه‌ای و با فاصله مشخص از هم می‌چینند. این فاصله (که به آن “دودکش” یا “مجرای آتش” میگویند) برای عبور شعله‌ها، گرما و دود از بین آجرها و پخت یکنواخت آنها ضروری است. نحوه چیدن آجرها در تعیین کیفیت پخت و مصرف سوخت، نقش اساسی دارد. معمولاً آجرهایی که قرار است سخت‌تر پخته شوند در قسمت‌های گرم‌تر کوره (نزدیک‌تر به منبع آتش) و آجرهای معمولی‌تر در قسمت‌های بالایی قرار می‌گیرند.
محل قرارگیری سوخت: در قسمت پایین کوره، فضایی برای قرار دادن سوخت (چوب، کاه، فضولات خشک و…) در نظر گرفته میشود.
5. پخت (آجرپزی)
روشن کردن آتش: آتش به آرامی در قسمت پایین کوره روشن میشود.
افزایش تدریجی دما: در ابتدا، دما به آهستگی بالا میرود تا رطوبت باقی‌مانده در آجرها کاملاً خارج شود (مرحله “خشک کردن نهایی” و “خروج آب فیزیکی”). اگر دما خیلی سریع بالا رود،آجرها ترک می خورند.
فازهای پخت:
فاز اولیه (خشک شدن و پیش‌گرمایش): دما تا حدود 400-500 درجه سانتی‌گراد بالا میرود. در این مرحله، آب شیمیایی موجود در رس هم شروع به خروج می‌کند.
فاز میانی (تجزیه): دما به حدود 600-800 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. در این دما، مواد آلی موجود در خاک می‌سوزند و ترکیبات کربناته تجزیه می‌شوند.
فاز نهایی (سخت شدن و تف‌جوشی): دما به اوج خودش می‌رسد (حدود 800 تا 1100 درجه سانتی‌گراد). در این مرحله، ذرات رس شروع به تف‌جوشی (sintering) به هم متصل می شوند و یک ساختار متراکم و سخت را تشکیل میدهند. در این دما، آجر رنگ قرمز خاص خودش را بدست می آورد. مدت زمان و شدت دما در این مرحله تعیین‌کننده سختی و رنگ نهایی آجر است.
کنترل آتش: استاد آجرپز باید به دقت آتش را کنترل کند. از روی رنگ دود، شعله و بوی خروجی، می‌تواند دمای کوره را حدس زده و تصمیم بگیرد که چه زمانی و چه مقدار سوخت اضافه کند.
خنک کردن: بعد از اتمام پخت، کوره به آرامی رها میشود تا خودبه خود خنک شود. این مرحله ممکن است چند روز به طول بینجامد. خنک کردن ناگهانی کوره، می تواند باعث ایجاد تنش حرارتی و ترک خوردگی در آجرها شود.
آدرس مرکز فروش کارخانه آجر وسفال: اتوبان معلم( اصفهان - شاهین شهر) بعد از پل هوایی گز به سمت اصفهان اولین فرعی
مدیرعامل: 09133128506 -09140326803(آقای نیرومند)
تماس جهت هماهنگی: 09925431742 ( خانم باقری )
تلفن کارخانه : 03145711350
